“Het is niks meer”, is steevast het antwoord van Piet* als ik hem vraag hoe hij zich voelt. Veel meer dan dat zegt hij niet; een man van weinig woorden.
Ik stel hem daarom niet al te veel vragen. Hij brengt zijn dagen door in een fauteuil voor het raam, van waaruit hij nog net het huis kan zien waar hij zijn gelukkigste jaren doorbracht met vrouw en kinderen. Meestal ga ik naast hem zitten, zodat we samen – voornamelijk in stilte – naar buiten kijken.
Het overlijden van zijn Rina was een grote klap voor Piet. Het was een mooie en grote liefde. 65 jaar zijn ze samen geweest, een heel leven. De eerste jaren houdt hij zich flink voor de buitenwereld, maar als zijn gezondheid hem in de steek begint te laten, zet hij meer en meer zijn masker af. Hij verzwijgt niet langer dat het voor hem niet meer zo hoeft. Leven is lijden geworden.
In het verpleeghuis is Piet geen uitzondering. Ik spreek meer mensen voor wie de dood mag komen. Meestal omdat ze al te veel verloren hebben. Voor partners en kinderen kan het moeilijk zijn om te merken dat hun dierbare het leven aan het loslaten is, niet zelden maanden of jaren voordat de fysieke dood intreedt. Ook als je zelf, als zorgprofessional, nog volop in het leven staat, is het lastig om je voor te stellen dat mensen verlangen naar hun einde. Soms heb je dan de neiging om iets te zeggen als: “Er is nog zoveel om van te genieten.” Maar echt luisteren naar wat die ander te zeggen heeft, het uithouden bij zijn of haar lijden, vraagt om moed. Je staat machteloos…
‘Ik gun hem zo zijn rust’
Ongeveer drie jaar nadat Piet te kennen heeft gegeven dat hij dood wil, gaat hij zienderogen achteruit. Elke keer als ik bij hem kom, heeft hij ingeleverd. Hij wordt alsmaar magerder, hoort nog slechter dan hij al doet. Hij slaapt ook steeds meer. Op een dag tref ik de zoon van Piet aan het bed: “Mijn vader is gewoon op. Hij heeft een respectabele leeftijd bereikt. Natuurlijk zal ik hem missen, maar ik gun hem zo zijn rust. Hij wil naar ma toe.”
Een week later is het zo ver. Piet laat het leven los. Na zijn dood vinden de kinderen een briefje in de kast met daarop zijn laatste wensen. Dan pas komen ze er achter dat hij de as van moeder zelf heeft uitgestrooid bij het bankje in het bos waar ze vroeger uren samen zaten. Dat dat niet zomaar mag zal hij niet in de gaten hebben gehad…. Over niet al te lange tijd zal ook zijn as daar, op die heilige plek, worden ‘teruggegeven’ aan de natuur.
*Vanwege privacy-overwegingen zijn de namen gefingeerd.
Marieke Schoenmakers is geestelijk verzorger bij Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). Hiervoor heeft ze vijf jaar in de ouderenzorg gewerkt. In haar blogs deelt ze informatie en ervaringen over wat ze meemaakt. Dat kun je hier lezen.