Moe is niet moë: over de verschillen tussen gezonde en ongezonde vermoeidheid

Iedereen is wel eens moe. Een waarheid als een koe, die onrecht doet aan iedereen die last heeft van chronische vermoeidheid als gevolg van een ziekte. Omdat we hetzelfde woord gebruiken, zijn we blind voor de verschillen. Daarom onderscheidt Lottie gewone vermoeidheid en de ongezonde vermoeidheid die hoort bij chronische aandoeningen. In deze blog legt ze de verschillen uit tussen gezonde en ongezonde vermoeidheid.

Verschillende eigenschappen

De eigenschappen van vitale en ongezonde vermoeidheid zijn totaal verschillend:

Gewone, gezonde vermoeidheid heeft een duidelijke relatie met inspanning. Je gaat fietsen en daarna ben je moe. Je gaat verder of sneller fietsen, en daarna ben je meer moe. Je herstelt snel door rust te nemen, bijvoorbeeld door even met een kop thee te gaan zitten. Ga je vaker fietsen, dan bouw je conditie op. Daardoor ben je minder moe bij dezelfde inspanning.

Ongezonde vermoeidheid heeft niet of nauwelijks een relatie met inspanning. Je kunt buitensporig moe zijn van een kleine inspanning. Je herstelt langzamer. Even zitten is niet genoeg, je moet liggen of zelfs slapen. Soms is er zelfs helemaal geen verband met inspanning: de vermoeidheid kan je zomaar overvallen zonder duidelijke aanleiding. Conditie opbouwen lukt niet of moeilijk.

‘De adviezen die mensen met ongezonde vermoeidheid krijgen, zijn gebaseerd op gezonde vermoeidheid’

Door welke bril kijken we?

Zolang je gezond bent, ken je alleen gewone, gezonde vermoeidheid. Je weet wat je eraan moet doen: op tijd naar bed, gezond eten, rust nemen na een inspanning. En als je steeds buiten adem bent, dan wordt het tijd om vaker naar de sportschool te gaan om iets aan je conditie te doen. Dit blijkt ook keer op keer te werken.

Onbewust denk je dat alle vermoeidheid zo is. Je weet immers niet beter dan dit deze gewone, gezonde vermoeidheid de enige vorm van vermoeidheid is. Tot je ziek wordt, dan ligt het opeens anders. Je slaapt tien uur per nacht, of nog meer, en bent nog steeds moe. Je gaat net als altijd twee keer per week sporten, maar je conditie lijkt alleen maar achteruit te gaan. Je haalt een potje vitaminepillen, maar het maakt allemaal geen verschil. Wat doe je verkeerd?

Je gezonde partner, collega’s en vrienden blijven intussen adviezen geven over slaap, voeding en bewegen. Je huisarts, specialist of psycholoog doen dat ook. Als het nog steeds niet beter wordt, krijg je vragen naar motivatie of geestelijke gezondheid. Daartegen vechten kost ongelooflijk veel energie. Een vicieuze cirkel is geboren.

Lees ook: Waarom onderscheid maken tussen verschillende soorten vermoeidheid zo belangrijk is

Je gaat het pas zien als je het doorhebt

De adviezen die mensen met ongezonde vermoeidheid krijgen, zijn gebaseerd op gezonde vermoeidheid: op tijd naar bed, gezond eten, aan je conditie werken. Die adviezen helpen niet. Wat dan wel? Om daarachter te komen moeten we  eerst al onze verwachtingen op basis van gezonde vermoeidheid los laten.

Gezonde en ongezonde vermoeidheid verschillen behoorlijk van elkaar. Ze hebben even veel met elkaar te maken als je poesiealbum van vroeger met een poëziebundel van een bekende dichter. Moe is niet moë. Pas als je dat onderscheid maakt, kun je met open blik onderzoeken met wel vermoeidheidsbeest je te maken hebt. Dan zie je niet meer wat zou moeten zijn, maar wat is. Als ik last heb van ongezonde vermoeidheid, dan zeg ik steeds vaker: “ik heb moë.”

Meer weten? Lottie schreef het boek Energiek leven, over anders kijken naar vermoeidheid bij chronische aandoeningen